سرویس رصد و تحلیل شانا - یکی از شاخص‌های مورد تاکید مقام معظم رهبری در انتخابات توجه به «سلامت رقابت‌های انتخاباتی» است که تحقق آن در گرو رعایت اخلاق در میدان رقابت‌هاست. توجه به مسائلی از قبیل پرهیز از دروغ، تهمت و افترا، تخریب، سیاه‌نمایی، بزرگنمایی مشکلات، اسراف، هزینه‌کردهای غیرشرعی، دادن وعده‌های غیرواقعی، خرید رای و ... نمونه‌ای از دغدغه‌هایی است که توجه به آن می‌تواند متضمن سلامت رقابت انتخابات باشد. این اصول در سطوح مختلف رقابت انتخاباتی همچون تبلیغات، مناظرات و گفتگوها و مصاحبه‌ها با رسانه‌های مختلف، یادداشت‌های مطبوعاتی وابسته به جریان‌های سیاسی و همچنین رقابت نزد طرفداران و هواداران باید مورد توجه قرار گیرد.

حکیم انقلاب در دیدار با دست‌اندرکاران برگزاری انتخابات، ضمن تاکید بر رعایت اخلاق، آن را شرط سلامت انتخابات دانستند و فرمودند: «نامزدهای انتخاباتی به یکدیگر اهانت نکنند؛ خب، جنابعالی نامزد هستید، معتقدید که آدم صالحی هستید، آدم برجسته‌ای هستید؛ بسیار خوب، از خودتان هرچه می‌خواهید تعریف کنید، بکنید امّا به رقیبتان اهانت نکنید، به رقیبتان تهمت نزنید، از رقیبتان غیبت هم نکنید؛ تهمت و افترا یعنی نسبتی بدهید که واقعیت ندارد، [امّا] غیبت یعنی نسبتی بدهید که واقعیت دارد؛ غیبت هم نباید بکنید. بنابراین این هم یک وظیفه است و یک معیار است برای سلامت انتخابات.» (۳۰/۱۰/۹۴)

در سال ۱۳۸۵ نیز رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی با صراحت از این مهم چنین یاد کردند: «بعضی فضای انتخابات را خراب می‏کنند؛ تخریب کردن، اهانت کردن و خُرد کردن شخصیت‌های گوناگون، همه برخلاف اقتضای سلامت انتخابات است. هم مطبوعات، هم رادیو و تلویزیون، هم کسانی که به ابزارهای گوناگون ارتباط جمعی دیگری مجهز هستند- رایانه‏ها و شیوه‏های رایانه‏ای- هم کسانی که یک منبری برای سخن گفتن دارند؛ مثل خطبای جمعه و نمایندگان مجلس شورای اسلامی؛ همه توجه داشته باشند که «تخریب، فضای انتخابات را خراب می‏کند». شما از آن کسی که به او علاقه‏مندید، دفاع کنید؛ هیچ مانعی ندارد؛ اما به آن کسی که رقیب اوست، مطلقا حمله نکنید؛ تخریب نکنید. این تخریب و این حرف زدنها و اهانت کردنها، نه حجیت دارد برای مستمعان، و نه جایز است؛ به خاطر اینکه فضا را خراب می‏کند. بنابراین مسئله‏ی حفظ سلامت خودِ انتخابات و حفظ سلامت فضای انتخابات، خیلی مهم است.»(۱۸/ ۷/ ۸۵)

معظم‌له در نفی رفتار و قضاوت‌های افراطی در انتخابات می‌فرمایند: «بعضی‌ها رقیب انتخاباتی خودشان را «شیطان اکبر» به حساب می‌آورند! شیطان اکبر آمریکاست، شیطان اکبر صهیونیسم است؛ رقیب جناحی که شیطان اکبر نیست، رقیب انتخاباتی که شیطان اکبر نیست. من طرفدار زیدم، شما طرفدار عمروئی؛ من شما را شیطان بدانم؟ چرا؟ به چه مناسبت؟ در حالی که زید و عمرو هر دو ادعای انقلاب و اسلام می‌کنند، در خدمت اسلام و در خدمت انقلابند.» (۲۴/۷/۹۱)

رهبر معظم انقلاب قبل از برگزاری انتخابات مجلس هشتم می‌فرمایند: «در همین انتخابات اگر بد عمل بکنیم، به هم بد بگوئیم، با هم کینه‏ورزی کنیم، به یکدیگر تهمت بزنیم، برخلاف قوانین و مقررات رفتار کنیم، می‌تواند وسیله‏ی سقوط و ضعف و انحطاط باشد؛ دست خود ماست؛ امتحان الهی است.» (۲۱/۷/۸۶)

معظم‌له در انتخابات دهم ریاست جمهوری با تاکیدات بیشتری بر مساله رعایت اخلاق و قانون توسط نامزدهای انتخاباتی تاکید نمودند و فرمودند: «نامزدهای محترمی که تاکنون نام‏نویسی کرده‏اند و مشغول تبلیغات و اظهاراتی هستند سعی کنند با انصاف عمل کنند. اثبات و نفی‏شان با توجه به حق و صدق باشد!» (۲۲/۲/۸۸) ایشان هشدار می‌دهند: «نامزدهای محترم توجه داشته باشند: اذهان عمومی را تخریب نکنند. این همه نسبت خلاف دادن به این و آن، تخریب کننده‏ی اذهان مردم است؛ واقعیت هم ندارد؛ خلاف واقع هم هست.» (۲۲/۲/۸۸)

انتخابات شایسته‌سالار

یکی از شاخص‌های انتخابات شایسته نظام اسلامی آن است که فرآیند انتخابات به نحوی باشد که در نهایت شایستگان و اصلحان بر مسند قدرت تکیه زنند. این مساله رمز تعالی و ارتقاء نظام اسلامی است که در آموزهای دینی نیز فراوان بر آن تاکید شده است. رهبر معظم انقلاب در تمامی انتخابات گذشته بر ضرورت انتخاب اصلح تاکید داشته‌اند، معظم له در سفر به خراسان شمالی و در جمع بسیجیان در این زمینه می‌فرمایند: «آن چیزی که در مورد انتخابات خواسته‌ی ماست، فکر ماست، آرزوی ماست، این چند چیز است:... دیگر اینکه از خدا بخواهیم و خودمان هم چشممان را باز کنیم؛ کاری کنیم که نتیجه‌ی انتخابات، یک گزینش خوب و همراه با صلاح و صرفه‌ی انقلاب و کشور باشد.» (۲۴/۷/۹۱)

ایشان با صراحت اعلام می‌دارند که «مردم باید به فکر شناخت اصلح باشند؛ چون امر کوچکی نیست»(۱۱/۲/۸۰) و معتقدند : «آنچه که برای مردم در این انتخابات و همه‏ی گزینش‌های ملی و انتخابات‌ها مهم است، این است که سطح کارآمدی نظام روز به روز ارتقا پیدا کند؛ این اساس مسئله است. اگر مردم دنبال رئیس‏جمهور یا دنبال نماینده‏ی مجلس می‏گردند یا دنبال دیگر کسانی هستند که می‏خواهند آن‏ها را با انتخاب تعیین کنند، در پی آن هستند که انسان‌های کارآمدی را بر اریکه‏ی مسئولیت بنشانند تا آن‏ها بتوانند سطح کارآمدی نظام را افزایش بدهند و مشکلات مادی و معنوی مردم را حل کنند؛ این خواست مردم است. حالا گروه‌ها و احزاب و عناصر سیاسی هم هرکدام نقطه‏نظرهایی دارند؛ آن نقطه‏نظرات برای خودشان است.»(۲۴/ ۸/ ۸۳) لذاست که توجه و تاکید بر انتخاب اصلح معنا می‌یابد.

البته این امر در نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی برعهده مردم واگذار شده است نه بر عهده نخبگان! خواص نقش مشورت‌دهی و هدایتگری را بر عهده دارند اما در نهایت این حق و وظیفه مردم است که باید به گزینه اصلح رای دهند. معظم‌له به این وظیفه خطیر مردم در نظام مردم‌سالار دینی چنین چنین اشاره دارند: «البته هرکس صلاحیتش در مراکز قانونی تأیید شود، صالح‏ است؛ اما باید در بین صالح‏ها گشت و صالح‏تر را پیدا و او را انتخاب کرد. این، هنر شما مردم است.» (۱۷/۲/۸۴)

نکته قابل ملاحظه دیگر آنکه "اصلح گزینی" نباید موجب اختلافات و درگیری در میان اقشار جامعه گردد و هدف بالاتر انتخابات که افزایش همبستگی ملی است را خدشه‌دار کند، لذا معظم له با صراحت اعلام می‌دارند، «افرادی که از تأیید شورای نگهبان عبور کرده‏اند، قانوناً صالحند. البته صلاحیت‌ها یک اندازه نیست؛ صالح داریم، اصلح داریم؛ تشخیص‌ها مختلف است؛ یکی چیزی را ملاک قرار می‏دهد و کسی را اصلح می‏داند و کسی چیز دیگر را ملاک قرار می‏دهد. اشکالی ندارد؛ این‏ها نباید موجب اختلاف شود. مبادا به خاطر علاقه‏مندی یک دسته به یک نامزدِ ریاست جمهوری و دسته‏ی دیگر به یک نامزد دیگر، بین آحاد مردم شقاق و اختلافی پیدا شود. چه مانعی دارد؟ قانون همین را خواسته است که مردم طبق سلایقِ خودشان بگردند و انتخاب کنند. (۲۸/۲/۸۰)

و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری یازدهم ضمن تاکید بر اصلح گزینی انذار می‌دهند: «این معنایش این نیست که اگر ما کسی را نپسندیدیم، با او بداخلاقی کنیم، برخورد تند و سخت و غلط بکنیم؛ نه. آن کسانی که خودشان را صالح می‌دانند، برای خودشان اهلیت قائلند، وارد میدان شوند.»(۲۴/۷/۹۱)

هرچند برای رسیدن به شایسته‌ترین فرد باید تلاش و تحقق نمود و به کارشناسان مراجعه کرد، اما وسواس در انتخاب اصلح نیز روا نبوده و نباید منجر به عدم شرکت در انتخابات ختم گردد! لذا توصیه دارند که: «هرکس که برود رأی بدهد، چه رأی او صائب باشد و به اصلح رأی داده باشد و چه اشتباه کرده باشد و به غیر اصلح رأی بدهد، همین اندازه که از روی احساس تکلیف نسبت به آینده پای صندوق برود و رأی بدهد، این رأی پیش خدای متعال مأجور و موجب ثواب است و این شخص، علاقه‏مند به نظام و رهبری است. آنچه که مهم است، این احساس تکلیف است. همه‏ی آحاد ملت، این احساس تکلیف را باید بکنند.» (۱۳/۲/۷۶)

رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد ویژگی‌های نامزد اصلح در ادوار انتخابات موارد فراوانی از جمله «اعتقاد به نظام اسلامی، اعتقاد به آرمان‌های حضرت امام(ره)، مدیریت، کارآمدی، شجاعت، ساده زیستی و ... » را برشمرده‌اند که باید به آنها مراجعه کرد.

از جمله این راهنمایی‌ها در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم است که معظم‌له در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی تلاش دارد تا: «دولتی تشکیل بشود که دارای کفایت باشد، مدیریت لازم را داشته باشد، باایمان باشد، مردمی باشد، لبریز از امید باشد. مسئولین دولتی باید خودشان ناامید نباشند. اگر یک آدم ناامید و افسرده‌ای را ما در رأس یک کاری گذاشتیم، خب پیدا است که این کار پیش نخواهد رفت؛ باید لبریز از امید باشند. معتقد به توانمندی‌های داخلی باشند. آن که معتقد است که چه از لحاظ دفاعی، چه از لحاظ سیاسی، چه از لحاظ اقتصادی، چه از لحاظ تولید و امثال اینها کاری در کشور نمی‌شود انجام داد، واقعاً لایق فرمانروایی و حکمرانی بر این مردم نیست؛ بایستی کسانی بر سر کار بیایند که معتقد به مردم باشند، معتقد به جوانها باشند، عقیده‌ی به جوانها داشته باشند، واقعاً عنصر جوان را قدر بدانند، [دارای] عملکرد انقلابی باشند و حقیقتاً عدالت‌خواه باشند؛ نه اینکه به لقلقه‌ی زبان اسم عدالت آورده بشود؛ به معنای واقعی کلمه عدالت‌خواه باشند و ضدّفساد باشند. «عدالت» هم البتّه فقط عدالت اقتصادی نیست؛ اگر چه رقم مهمّش عدالت اقتصادی است امّا در بخش‌های گوناگون، عدالتْ ساری و جاری است... دنبال این باید باشید.»(۲۱/۲/۱۴۰۰)